વિટામિન B12 એ શરીર માટે અત્યંત આવશ્યક પોષક તત્વ છે. આ વિટામિન લોહીમાંથી લોહીના લાલ રક્તકણો બનાવવા અને ડીએનએ (DNA) સંશ્લેષણ માટે અનિવાર્ય છે. તે નર્વસ સિસ્ટમને યોગ્ય રીતે કાર્ય કરવા માટે પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. જો શરીરમાં વિટામિન B12 ની ઉણપ થાય, તો મેગાલોબ્લાસ્ટીક એનિમિયા જેવી ગંભીર તકલીફો થઈ શકે છે.
વિટામિન B12 ની ઉણપના લક્ષણો
વિટામિન B12 ની ઉણપ થવાથી શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર અસર થઈ શકે છે. તેની ઉણપના સામાન્ય લક્ષણો નીચે આપેલા છે:
- સતત થાક અને અશક્તિ અનુભવવી
- ચક્કર આવવી અથવા અશાંત મહેસૂસ થવું
- યાદશક્તિમાં ઘટાડો અને ધ્યાન એકત્રિત કરવામાં મુશ્કેલી
- મૌખિક ઘા અથવા જીભ પર દુખાવો
- સ્નાયુઓમાં દુઃખાવો અને નબળાઈ
- ચીડિયાપણું અને તણાવ અનુભવવો
વિટામિન B12 ના પ્રાકૃતિક સ્ત્રોત
શરીર જાતે વિટામિન B12 બનાવી શકતું નથી, એટલે તે આહાર અથવા પૂરક ઉર્જા દ્વારા મેળવવું પડે છે. વિટામિન B12 ની પ્રાકૃતિક સ્ત્રોત નીચે મુજબ છે:
પ્રાણી આધારિત સ્ત્રોત:
- માછલી: સાર્ડિન, ટ્યુના, સેલમન
- માંસ: ચિકન, મટન, બીફ, લિવર
- ડેરી પ્રોડક્ટ્સ: દૂધ, પનીર, દહીં, ઘી
- ઈંડા: ખાસ કરીને ઈંડાની જરદીમાં વધુ B12 હોય છે
શાકાહારી માટે વિકલ્પ:
- ફળિયા અને શાકભાજી (જો કે, ઓછા પ્રમાણમાં B12 હોય)
- ફર્મેન્ટેડ ફૂડ: ઈડલી, ઢોકળા, ખમણ
- ફણગાવેલા અનાજ
- સોયા મિલ્ક અને ફોર્ટિફાઈડ અનાજ
વિટામિન B12 ની ઉણપથી બચવા ઘરેલું ઉપાયો
વિટામિન B12 ની ઉણપને પહોંચી વળવા માટે કેટલાક આયુર્વેદિક ઉપાયો પણ પ્રભાવશાળી સાબિત થઈ શકે છે:
B12 વધારવા માટે ઘરેલું ઉપાય:
- ગોળ અને ધાણાનો મિશ્રણ:
- 100 ગ્રામ દેશી ગોળ
- 20 ગ્રામ ધાણા (ખાંડીને પાવડર બનાવવી)
- 2 ચમચી દેશી ગાયનું શુદ્ધ ઘી
- આ મિશ્રણમાંથી નાની ગોળીઓ બનાવીને રોજ સવારે અને સાંજે સેવન કરવું
- દૂધ અને દહીંનું સેવન:
- રોજ એક કપ ગાયનું દૂધ પીવું
- દહીંમાં લેક્ટોબેસિલસ બેક્ટેરિયા હોય છે, જે વિટામિન B12 મેળવવામાં મદદ કરે છે
- બ્રાઉન ચોખા અને ફણગાવેલા દાળનું સેવન:
- બ્રાઉન ચોખામાં B12 વધુ પ્રમાણમાં હોય છે, તેથી તેને ખીચડીમાં ઉપયોગ કરી શકાય
- ફણગાવેલી દાળ અને અનાજનું સેવન ઉચિત છે
વિટામિન B12 ની તીવ્ર ઉણપમાં શું કરવું?
જો તમને લાંબા સમયથી વિટામિન B12 ની ઉણપ જણાઈ રહી હોય, તો તબીબી સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. ડોક્ટર વિટામિન B12 નું ઇન્જેક્શન અથવા સપ્લીમેન્ટ લેવા માટે સલાહ આપી શકે છે.